Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Sosyal medya, alanında uzman olmayan kişilerin bile söz sahibi olduğu bir yer haline geldi. Birkaç fotoğraf ya da videoya bakarak teşhis koyanlar bir yana dursun, sıradan belirtilerin dahi ne zaman öleceğinize işaret edeceği iddialarına rastlamak bile mümkün. 2024 yılının mart ayından bugüne dek TikTok’ta çekilmiş tam 140 bin video da ‘Aydede Yüz’ tipiyle ilgili. Elden ele dolaşan bu videolar arama motorlarında ‘Kortizol hormonu nedir?’ gibi soruları da beraberinde getirdi. Peki ‘aydede yüz tipi’ ne demek, bu yüz tipine sahip olan herkeste Cushing Sendromu var diyebilir miyiz? Yaşanan durum iddia edildiği kadar tehlikeli mi ve kortizol hormonuyla ilişkisi ne? Uzmanına sorduk.
Aydede yüz tipi tanısı konulmuş Amerikalı komedyen Amy Schumer
HORMONLAR VÜCUDUNUZ HAKKINDA BİLGİ VERİYOR
Kortizol hormonunun nasıl çalıştığına başlamadan önce hormonları anlamak adına genel bir giriş yapmakta fayda var. Hormonları, vücut sistemimizin mesajcıları olarak yorumlayabiliriz. Vücudun tüm sistemlerinin birbirinden haberdar olmasında ve eş zamanlı çalışmasında hormonlar oldukça kritik bit rol oynar. Doç. Dr. Nazlı Gülsoy Kırnap, “Kortizol hormonu da beyinde önemli bir endokrin olan hipofizi, vücudun diğer endokrin organlarını yönetir. Bunu kendi salgıladığı özel hormonlarla yapar. Bu özel hormonlar çeşitlidir. Her biri farklılaşmış diğer endokrin organlarını uyarır. Böbrek üstü bezleri, her iki böbreğin üzerinde bulunan özelleşmiş bir endokrin organdır. Salgıladığı hormonlardan birisi de kortizoldür. Kortizol hormonu yaşamın devamı için mutlaka gerekli bir hormondur” diyerek açıklamalarına başladı. Psikolojik ve fiziksel streste kortizol hormon düzeyinin artabildiğini ve metabolik işlevi düzenlediğini ileten Kırnap, gereğinden fazla ya da az salgılanmasının bazı hastalıklara neden oluğunun altını çizdi.
“Kortizol hormonu kanda sabit bir düzeyde değildir. Gün içinde metabolik işleyişe uygun olarak artar ve azalır. Yüksek düzeyler normal bir yanıt olabileceği gibi gereksiz patolojik (anormal) bir durum da olabilir. Bunu anlamak için sadece anlık kortizol düzeyini değerlendirmek yetmeyecektir. Hastanın muayenesine ve hekimin şüphesine göre kortizolün salgılama şeklini değerlendiren ek testler yapılmalı. Bu ek testler zaman alıcı olabilir. Bu nedenle kortizol hormonuyla ilgili şüpheli durumlarda endokrinoloji uzmanının değerlendirmesi şarttır.” – Doç. Dr. Nazlı Gülsoy Kırnap
Cushing sendromuna sahip kişilerin bedenlerinde meydana gelen değişimler
CUSHING SENDROMU NEDİR?
Kortizolün doğal salgılama biçimini dışında anormal derecede fazla salgılanması doğal ritminin bozulmasına neden oluyor ve vücutta ritmik kortizol salgısının bozulup gereğinden fazla salgılanması durumu da ‘Cushing sendromu’ olarak tanımlanıyor. Bu sendroma yol açan en sık rastlanan sebep ise başka bir hastalık nedeniyle kullanmamız gereken kortizol içerikli ilaçlar. İster dışarıdan alınan ilaçlara bağlı olsun isterse vücudumuzda hastalığa bağlı kortizol yüksekliği olsun belirtiler hep benzer. Kırnap, “Vücudun belli bölgelerine dağılan kilo fazlalığı, aydede yüz görünümü, karın boyun ve yüz bölgesinde yağlanma kol ve bacaklarda görece zayıflık, ense kökünde anormal yağlanmaya bağlı şişlik, karın kasık ve koltuk altında deri incelmesine bağlı özel çatlaklar, kıllanma artışı, tansiyon yüksekliği, şeker yüksekliği, kolesterol yüksekliği, kemik erimesiyle kendini gösterebilir. Zaten mevcut olan tansiyon, kolesterol ve şeker hastalığının kontrolünde bozulmalar Cushing sendromunun bulgusu olabilir” dedi.
Cushing sendromu tedavisinde öncelikle doğru tanı koymak gerektiğini hatırlatan Kırnap, sendromun nadir bir hastalık olduğunu belirtti. Yıllık yeni vakalara göre bu sendrom milyonda 1-3 civarında.
“Vücutta anormal kortizol salgısına neden olan hipofiz ve böbrek üstü bezi gibi endokrin organlar olabilirken endokrin dışı organlardan kaynaklanan bazı nadir durumlarda da Cushing sendromu görülebilir” diyen Doç. Dr. Nazlı Gülsoy Kırnap, “Bunların birbirinden ayırt edilmesi şarttır. Sorunun nereden kaynaklandığı tanımlandıktan sonra tedavi edilir. Cushing sendromunun tanımlanmasında yapılan hormonal testler birbirini izleyen çoklu dinamik testlerdir. Testlerin yapılması ve sonuçlarının değerlendirmesi özel uzmanlık gerektirir. Tedavi çoğunlukla cerrahidir. Hormon salgılanmasına neden olan organın ameliyatı yapılır. Doğru tanı ve tedaviyle hastalık tamamen ortadan kaldırılabilir. Ameliyata uygun olmayan ya da ameliyatın yetersiz kaldığı hastalarda ilaç tedavisi yapılabilir” diyerek Cushing sendromunun tedavisi hakkında bilgi verdi.
Cushing sendromunun vücuttaki belirtileri
‘AYDEDE YÜZ TİPİNİN BİRÇOK NEDENİ OLABİLİR’
Peki sosyal medyada adeta bir virüs gibi bir anda yayılan Aydede Yüz (Moon Face) görünümü nedir? Doğru tedaviyle bu yüz tipi düzelir mi? Doç. Dr. Kırnap, yuvarlak yüz görümü olarak tanımlanabilen aydede yüz görünümünün birçok sebepten olabileceğini iletti. Kişinin ırksal olarak yüz yapısı yuvarlak olabilir, kilo fazlalığı vücudun birçok yerinde yağ doku birikmesine neden olabildiği gibi yüz bölgesinde de birikmeye neden olmuş olabilir. Yine kilo fazlalığına ek olarak endokrin, hormon fazlalığı olmadan da aydede yüz ortaya çıkabilir. Kırnap, “Hipotiroidi gibi sık görülen tiroid hormon eksikliği durumunda da yuvarlak yüz görünümü hipotiroidi evresinde olur, tedaviyle düzelir. Aydede yüz görünümünün sanıldığının aksine Cushing sendromuna bağlı olması ise nadirdir. Cushing sendromuna bağlı bir aydede yüz tipi gelişmişse de bunu en sık nedeni de daha önce de belirttiğim gibi dışarıdan aldığımız kortizol ilaçlarıdır. Bu durumu engellemek için tuz kısıtlaması ve uygun kaloride diyet yapmak önemli” dedi.
Gelelim kortizol hormonunun aşırı salgılanmasının Cushing sendromunu beraberinde getirip getirmediğine. Kortizol başka hangi sebeplere bağlı yükselir? “Bu artış stres ortadan kalkınca düzelir. Endokrin organın patolojisine bağlı Cushing sendromu düzelmez. Tedavi edilmesi şarttır” diyen Doç. Dr. Nazlı Gülsoy Kırnap, gebelik, depresyon, alkol bağımlılığı, aşırı kilo fazlalığı, kötü kontrollü şeker hastalığı durumlarının da vücut için stres kaynağı olarak algılandığını ve normalden fazla kortizol salınımına neden olabileceğini belirtti.
Kortizol hormonunun salgılandığı böbrek üstü bezleri
“Kortizol hormonu yaşamın devamı için mutlaka gerekli bir hormondur. Hem eksikliği hem de fazlalığı yaşamı tehdit edebilir. Kortizolün karmaşık yapısını belirleyen, belli bir ritimde ve oranda salgılanması gerekliliğinden kaynaklanır. Kortizol, birçok dış faktörden etkilenir. Önemli olan bu salgılanma şeklinin bozulmamasıdır. Vücut için olmazsa olmaz bir hormon olduğundan kontrol mekanizmaları mükemmel işler. Ancak hastalıklarından kaynaklanan kortizol yüksekliği; kilo alma, tansiyon, kolesterol, şeker yüksekliği, beklenmeyen yaşta ve cinste kemik erimesi, ciltte incelme, kolay morarma, aydede yüz görünümü, ensede şişlik, yaraların geç iyileşmesi en önemli bulgularıdır.” – Doç. Dr. Nazlı Gülsoy Kırnap
NASIL TEDAVİ EDİLECEK BU KORTİZOL?
Gelelim aşırı yükselen kortizolün nasıl tedavi edileceğine. Doç. Dr. Nazlı Gülsoy Kırnap şu sözlerle açıklamasını sonlandırdı: “Kortizol yüksekliğinin endokrin organına bağlı patolojilerinde mutlaka cerrrahi-medikal tedavi gereklidir. Yukarıda belirttiğimiz gibi obezitenin kendisi, kötü kontrollü diyabet ve psikolojik streste de kortizol yüksekliği ve salınım ritminde bozulmalar olabilir. Bu durumların düzeltilmesi kortizol düzeylerini normalleştirecektir. Uygun diyet egzersiz ile kilo vermek, yeterli kaliteli uyku, sağlıklı yaşam, psikolojik stres ile baş etme yöntemleri kortizol düzeylerimizi olması gereken aralıkta tutacaktır.”
